Atlas z TNP na liście UNESCO
Jeden ze skarbów Towarzystwa Naukowego Płockiego – tzw. Atlas Radziwiłłowski z XVIII wieku, wchodzący w skład zbiorów specjalnych Biblioteki im. Zielińskich – trafił na Listę Krajową Programu UNESCO „Pamięć Świata”.
To dla nas wielki zaszczyt i wyróżnienie, wszak w zestawieniu tym pojawiają się najbardziej wyjątkowe, unikatowe dzieła i dokumenty, tworzące skarbnicę naszego dziedzictwa kulturowego. Taki niewątpliwie jest też nasz Atlas
mówią w Towarzystwie Naukowym Płockim
Mappy Hrabstwa Bialskiego z folwarkami y wsiami do niego należącemi Dóbr Jaśnie Oświeconego Xięcia JMC Hieronima Radziwiłła […] z wymiaru geometrycznego sporządzone 1781 roku [przez Leonarda Targońskiego], zwane potocznie Atlasem Radziwiłłowskim, ze zbiorów Biblioteki im. Zielińskich Towarzystwa Naukowego Płockiego.
Jest to jedyny egzemplarz w Polsce i na świecie, stanowiący bezcenne źródło kartograficzne dla rekonstrukcji XVIII-wiecznego kształtu przestrzennego Południowego Podlasia. W skład tego unikatowego polonicum kartograficznego wchodzi 50 wielkoformatowych map, nie licząc okazałej karty tytułowej i „Regestru”. Dzieła te własnoręcznie wyrysował i pokolorował Leonard Targoński, komornik ziemi łomżyńskiej i geometra królewski, tworząc bezcenne źródło informacji geograficznych i historycznych o mieście Biała, tamtejszym – nieistniejącym już – zamku i zamkowym folwarku oraz rozległych przyległościach. Wszystkie z map odznaczają się szczegółowością w odwzorowaniu budowli miejskich, sieci dróg, cieków wodnych, a nawet zadrzewień i przydrożnych alei drzew, do czego dodać należy niemałą wartość artystyczną kartuszy legend – ozdobionych m.in. okazałymi panopliami i herbami Radziwiłłowskimi. Niemal wszystkie plansze są oznaczone datą roczną i miesięczną; na stronie tytułowej widnieje rok 1781, jednak poszczególne mapy sporządzone były na przestrzeni kilku lat, od 1777 do 1782 r. Najpóźniejszą z nich jest mapa generalna hrabstwa, sporządzona w skali 1 : 93000 i z racji swej precyzji uznawana za badawczo najcenniejszą. Niemniej i pozostałe mapy wywołują szczere zachwyty nad ich urodą, dając jednocześnie szansę „wkroczenia” w barwne, dawno już nieistniejące, krajobrazy.
