Podróże z Michałem (cz.11)

Potężna czworoboczna wieża będąca częścią zamku w Szaroszpatak (sSzarospatak, Sarospatak) została zbudowana w początku XIII wieku, w czasach,  gdy w Polsce trwało rozbicie dzielnicowe, a niedawno odwiedzany przez nas Chełm był szykowany na stolicę Księstwa Halickiego przez księcia Daniela.

Wieża będąca najstarszą częścią zamku została zbudowana w początku przez króla węgierskiego Andrzeja II. Z miejscem tym związana jest jego córka święta Elżbieta, która tu miała się urodzić i wychowywać.

(https://pl.m.wikipedia.org/wiki/El%C5%BCbieta_z_Turyngii)

Forteca, która była przedmiotem naszych dzisiejszych odwiedzin, była wielokrotnie przebudowywana w okresie renesansu, jak i baroku. Kolejne przebudowy nie zacierały jednak tego, co w zamku najpiękniejsze – detali. W okresie baroku, gdy zamek był rezydencją w rękach rodziny Rakoczych, otoczony potężnym bastionem stał się  prawdziwym Palazzo in fortezza, co przypominało nam odwiedzone podczas wyprawy podobne obiekty w Rzeszowie i Łańcucie.

Białe, renesansowe ornamenty, niezwykle pięknie kontrastowały z błękitem nieba. Momentami czułem się jakbym był w jakiejś nierealnej krainie. To właśnie z powodu tych kolorów, silnie kontrastujących ze sobą, tak lubię wracać do Szaroszpatak. 

Miejscowość to jednak nie tylko urokliwy zamek, to także senne kilkunastotysięczne miasteczko, w którym większość domów pochodzi z XIX wieku i ma bardzo specyficzny charakter, typowy dla regionu dawnych północnych Węgier. 

Jednopiętrowe domy z podcieniami zbudowane są na planie wydłużonego prostokąta. Otwierają się one na stronę południową, węższą stroną będąc zwróconymi w kierunku drogi. Domy zbudowane są z występującego tutaj wapienia, pokryciem dachowym w przeważającej mierze jest ceramiczna dachówka. Posesje wewnątrz miasta ulokowane są bezpośrednio przy sobie, co powoduje, iż budynek oraz znajdująca się przy nim brama wypełniają często całą szerokość działki. Dalej od centrum miejscowości posesje stają się coraz szersze, zawsze przyozdobione dużą ilością kwiatów oraz drzew owocowych (figi, brzoskwinie i śliwy ) i winorośli.

Szaroszpatak to także kolegium kalwińskie, jedna z najlepszych szkół w środkowej Europie XVI wieku, kształcące  ówczesną elitę intelektualną Węgier. O czym warto pamiętać wybór protestantyzmu na Węgrzech był kwestią polityczną oraz deklaracją patriotyczną sprzeciwu wobec zmierzającej do podporządkowania Węgier polityce katolickich Habsburgów.

Pomimo bardzo ambitnych planów obiadowych związanych z węgierską zupą gulaszową, ostatecznie zdecydowaliśmy się na coś znacznie bardziej swojskiego i słowackiego, czyli na langosze – drożdżowe placki wypiekane w głębokim tłuszczu z czosnkiem, śmietaną i żółtym serem. Uwielbiam je i myślę, że tylko dla nich byłbym w stanie przeprowadzić się bliżej terenów Słowacji i Węgier.

Panujące tu upały, sięgające prawie 35 stopni, zachęciły nas także do ponownego odwiedzenia basenów termalnych, gdzie przepluskaliśmy resztę dnia. 

Michał Korwin – Szymanowski