Przemoc domowa – nowe przepisy

Z dniem 22 czerwca 2023 r. weszła w życie nowa ustawa o przeciwdziałaniu przemocy domowej zastępująca dotychczas obowiązującą ustawę o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Jakie są najważniejsze zmiany w przepisach?

Nazwa ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie zmieniona na ustawę o przeciwdziałaniu przemocy domowej pokazuje kierunek tych zmian. Ustawodawca przede wszystkim chciał uniknąć stygmatyzowania rodzin, żeby nie wskazywać, że tylko tam dochodzi do aktów przemocy.

Przemoc domowa została na nowo zdefiniowana oraz ustanowiono dwie nowe formy w postaci przemocy ekonomicznej oraz tzw. cyberprzemocy:

Przemocą domową jest jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:

• narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
• naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
• powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę,
• ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej – przemoc ekonomiczna
• istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej – cyberprzemoc.

Rozszerzono krąg osób określonych jako osoby doznające przemocy domowej. Przede wszystkim ustawodawca wskazał, że taką osobą może być:

małżonek, także w przypadku gdy małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, oraz jego wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;

wstępni i zstępni oraz ich małżonkowie;

• rodzeństwo oraz ich wstępni i zstępni oraz ich małżonkowie;
• osoba pozostają w stosunku przysposobienia i jej małżonek, oraz ich wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;
• osoba pozostająca obecnie lub w przeszłości we wspólnym pożyciu oraz jej wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;
• osoba wspólnie zamieszkująca i gospodarująca oraz jej wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;
• osoba pozostająca obecnie lub w przeszłości w trwałej relacji uczuciowej lub fizycznej, niezależnie od wspólnego zamieszkiwania i gospodarowania;
• małoletni wobec którego jest stosowana przemoc domowa;
• małoletni będący świadkiem przemocy domowej stosowanej wobec osób wskazanych w powyższych punktach.

Trzeba zaznaczyć, że jedynie osobę pełnoletnią można uznać w myśl nowych przepisów ustawy za osobę stosującą przemoc domową.

Osoby stosujące przemoc domową zobowiązane będą do udziału w programach korekcyjno-edukacyjnych lub programach psychologiczno-terapeutycznych, z których będą musiały przedstawić zaświadczenie o przystąpieniu do takiego programu oraz jego ukończeniu.

W przypadku uporczywego uchylania się od obowiązku uczestniczenia w programach korekcyjno – edukacyjnych lub programach psychologiczno – terapeutycznych ustawodawca przewidział karę w postaci ograniczenia wolności albo grzywny (art. 66c kodeksu wykroczeń).

Istotną zmianę stanową regulacje dotyczące osób stosujących przemoc domową, posiadających broń palną.

Od 22 czerwca 2023 r. w przypadku wszczęcia procedury „Niebieskie Karty” wobec osoby stosującej przemoc i posiadającej pozwolenie na broń, komórka organizacyjna Komendy Wojewódzkiej Policji zs. w Radomiu, właściwa w sprawach wydawania pozwoleń na broń zostaje o tym niezwłocznie powiadomiona. Natomiast w przypadku stwierdzenia zagrożenia zdrowia i życia osoby doznającej przemocy domowej i zatrzymania takiej osoby (w myśl art. 15a Ustawy o Policji), wydania nakazu/zakazu lub powiadomienia przez sąd o wydaniu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia lub postanowienia zobowiązującego do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia – Policja odbiera za pokwitowaniem broń, amunicję oraz dokumenty potwierdzające legalność jej posiadania (na podstawie art. 19a ustawy o broni i amunicji).

Jeżeli w trakcie prowadzenia procedury „Niebieskie Karty” dojdzie do zmiany miejsca zamieszkania osoby doznającej przemocy domowej czy osoby stosującej tę przemoc, wówczas gminą właściwą do prowadzenia procedury jest ta, w której zamieszkuje osoba doznająca przemocy domowej. O wszelkich zmianach miejsca zamieszkania osób uczestniczących w procedurze „Niebieskie Karty” na bieżąco informują przedstawiciele zespołów interdyscyplinarnych funkcjonujących w danej gminie.

Na uwagę zasługuje jeszcze jedna regulacja, która wskazuje, że po zakończeniu procedury „Niebieskie Karty”, grupa diagnostyczno – pomocowa zobowiązana jest do prowadzenia działań monitorujących stan bezpieczeństwa osób, które doznawały przemocy domowej w okresie 9 miesięcy od zakończenia procedury.

Wszelkie nowe regulacje prawne zawarte w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy domowej zostały wprowadzone dla zwiększenia skuteczności egzekwowania prawa do życia i zdrowia, poszanowania godności osobistej każdego człowieka oraz w celu zapewnienia wszystkim osobom doznającym przemocy domowej właściwej i fachowej pomocy ze strony wszystkich instytucji powołanych do działania na ich rzecz.

sierż.szt. Krzysztof Dukała