Aktywny rodzic – nowy program dla rodzin

1 października rusza program „Aktywny rodzic”, którego bezpośrednim celem jest wsparcie rodzin w ponoszeniu kosztów zapewnienia codziennej opieki nad dziećmi w wieku do 3 lat, a generalnie ułatwienie rodzicom łączenia obowiązków związanych z pracą zawodową i życiem rodzinnym. Ramy programu wyznaczone zostały m.in. zasadami równouprawnienia i wyrównywania szans na rynku pracy oraz koniecznością poprawy dostępności finansowej różnych form opieki nad małymi dziećmi.

Program oferuje rodzicom małych dzieci trzy różne świadczenia, do wyboru zgodnie z wykorzystywaną formą opieki i statusem na rynku pracy: „aktywni rodzice w pracy”, „aktywnie w żłobku”, „aktywnie w domu”. Każde z tych świadczeń przyznawane jest na wniosek rodzica. Obsługę wniosków – można je będzie składać wyłącznie w wersji elektronicznej – i wypłatę świadczeń – wyłącznie na konta bankowe uprawnionych – realizować będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych – informuje Wojciech Ściwiarski, rzecznik prasowy ZUS w województwie mazowieckim.

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy”

To nowy instrument w polskiej polityce rodzinnej, któryumożliwia finansowanie lub dofinansowanie m.in. opieki sprawowanej nad wnukami przez ich babcie lub dziadków. Nie można go jednak otrzymać na dzieci korzystające z opieki instytucjonalnej (żłobek, klub malucha, opiekun dzienny), gdyż na tę formę opieki przeznaczone jest odrębne świadczenie przewidziane w programie „Aktywny rodzic”. O świadczenie „aktywni rodzice w pracy” będą mogli wnioskować wyłącznie rodzice aktywni zawodowo, objęci ubezpieczeniem emerytalno-rentowym. Ustawa wprowadzająca program szczegółowo określa, kto należy do tej grupy i jakie minimalne zarobki trzeba osiągać, aby być uznanym za osobę aktywną zawodowo. Świadczenie przysługiwać będzie na każde dziecko w rodzinie w wieku od 1 roku do 3 lat, a dokładniej od ukończenia przez nie 12. do końca 35. miesiąca życia. Przekazywane będzie co miesiąc na wskazane przez rodziców konto bankowe, w kwocie 1500 zł na każde uprawnione dziecko. Dla rodziców dzieci z niepełnosprawnością, które posiadają orzeczenie ze wskazaniem konieczności dodatkowej opieki z powodu ograniczonej samodzielności i/lub konieczności zapewnienia dziecku stałej opieki w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji świadczenie wypłacane będzie w kwocie 1900 zł miesięcznie.

Świadczenie „aktywnie w żłobku” 

To nowa, korzystniejsza wersja funkcjonującego obecnie tzw. świadczenia żłobkowego. Obydwa rozwiązania mają ten sam cel: zmniejszenie obciążenia rodziców kosztami opieki w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Jednak aktualnie jeszcze wypłacaneświadczenie żłobkoweprzysługuje w kwocie do 400 zł  miesięcznie, podczas gdy „aktywnie w żłobku” będzie wynosić do 1500 zł miesięcznie (a w przypadku dzieci z niepełnosprawnością – do 1900 zł miesięcznie).

Dzięki tej formie dofinansowania rodzice pokrywają tylko tę część kosztów opieki; tę, która przewyższa wysokość świadczenia. Kiedy więc np. oplata za żłobek wynosi 1700 zł miesięcznie, rodzice płacą tylko 200 zł. Jednak bez względu na wysokość opłaty za żłobek rodzice finansują w całości koszty wyżywienia dziecka w placówce. Aby uniknąć m.in. nieuzasadnionego podwyższania opłat za usługi żłobków, klubów dziecięcych i opiekunów dziecięcych, ale też aby wsparcie trafiało do rodzin rzeczywiście go potrzebujących wprowadzono górną granicę wysokości takich opłat. Jest to kwota wyliczana corocznie i publikowana w formie obwieszczenia ministra ds. rodziny w „Monitorze  Polskim”. Aktualnie, do 31 marca 2025 r., górny próg opłat za opiekę w wymienionych instytucjach, umożliwiający otrzymanie świadczenia „aktywnie w żłobku”, wynosi 2200 zł miesięcznie na dziecko. W przypadku przekroczenia tej granicy świadczenie nie będzie  przyznawane.

Co ważne, świadczenie „aktywnie w żłobku” nie będzie trafiać na konta bankowe uprawnionych rodziców, gdyż będą przekazywane bezpośrednio do instytucji lub osób prowadzących żłobki i kluby dziecięce oraz organizujących opiekę sprawowaną przez opiekunów dziecięcych.

Świadczenie „aktywnie w domu”

To instrument wsparcia rodzin, który zastąpi funkcjonujący od stycznia 2022 r. rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO). Od 1 października 2024 r. przestanie bowiem obowiązywać ustawa z 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym, chociaż. Zostaną jednak zachowane tzw. prawa nabyte rodziców. Ci, którzy pobierali RKO i nie wykorzystali jeszcze przysługującego im limitu wypłat będą mieli do wyboru:  zachowania wcześniej przyznanego prawa do tego świadczenia i kontynuowania pobierania go na wcześniej określonych warunkach, albo przejścia na nowe świadczenie przewidziane w programie „Aktywny rodzic”, jeśli jest ono dla niego korzystniejsze i spełniają warunki wymagane do ich przyznania (np. podejmą pracę i będą mogli otrzymać świadczenie „aktywni rodzice w pracy”).

Tak jak i RKO, świadczenie „aktywnie w domu” ma pomóc w finansowaniu pozainstytucjonalnej opieki nad dziećmi w wieku od 12. do końca 35. miesiąca życia.  Natomiast tym, co powoduje, że nowe świadczenie będzie korzystniejsze dla rodzin, jest możliwość otrzymywania go także na pierwsze dziecko (RKO wypłacane jest od drugiego dziecka w rodzinie). Zmienią się też zasady wypłacania. W każdym przypadku będzie to 500 zł miesięcznie na uprawnione dziecko, wypłacane przez 24 miesiące. Nie będzie natomiast możliwości pobierania świadczenia według innego harmonogramu, np. w wyższej kwocie miesięcznej, ale przez krótszy okres, na co pozawala RKO.

Powyższe trzy instrumenty uwzględniają różne sposoby organizowania opieki nad małymi dziećmi, dając rodzicom większą możliwość wyboru preferowanych przez nich rozwiązań. Zasady programu są przy tym elastyczne i pozwalają na przechodzenie od jednych świadczeń do innych; stosownie do aktualnej sytuacji rodziny, sytuacji na rynku pracy czy  dostępności różnych form opieki. Ograniczenie jest właściwie tylko jedno: w danym miesiącu będzie można pobierać tylko jeden rodzaj świadczenia na jedno dziecko. O tym, które z nich będzie wykorzystywane, zdecydują rodzice.