Ogrodzeniowy
Polska się zmienia, zmieniamy się my sami, zmieniają się nasze potrzeby i priorytety. Czasy tzw. peerelu (od: Polska Rzeczpospolita Ludowa), w których własność prywatna i majątek był luksusem jednostek, a bezpieczeństwo indywidulane/prywatne podporządkowane reżimom kolektywnej ochrony państwa, minęły kilka dekad temu. Zmiany gospodarcze i polityczne oraz wynikająca z nich ewolucja świadomości i podmiotowości, zdeterminowały nasze działania, których celem stała się ochrona własnych dóbr. Formy tej ochrony, metody i narzędzia mają wieloraki charakter, a ich źródłem są: świadomość i wiedza prawna, kompetencje operacyjne lub AI (z ang. artificial intelligence), relacje społeczne (integracja i współpraca), zdolności stosowania rozwiązań budowlano-technicznych, umiejętność samoobrony itp. Akceptowalny poziom gwarancji bezpieczeństwa: życia i zdrowia, mienia, spokoju lub komfortu, jest determinowana z jednej strony podstawowymi potrzebami człowieka, z drugiej zaś, szeregiem potencjalnych ryzyk i zagrożeń. Wzrost troski o ochronę dóbr osobistych i materialnych wynika m.in. z:
- zmiany statusu posiadania z „niczyje”, „wspólne” na „moje” i „nasze”,
- ilości posiadanych dóbr materialnych oraz ich wartości,
- zmiany sposobu życia, w kierunku zwiększenia jego komfortu i rekreacji,
- wzrostu świadomości zdrowotnej i wynikających z tego chęci jak najdłuższego życia.
Dwa pierwsze z wskazanych czynników, inicjują (adekwatne i proporcjonalnie rosnące) zagrożenia, skutkujące ryzykiem utraty posiadanych dóbr. Oprócz ogólnie znanych źródeł wiktymologicznych, właśnie wskazany wzrost posiadania majątku u jednych, powoduje większą pokusę ich nielegalnego zdobycia lub zniszczenia przez innych. Potrzeba komfortu zderza się ze zjawiskiem jego zakłócania. Jedno oczekiwanie kłóci się z zachowaniem innych. Oba wynikają często z tego samego powodu – dezintegracji wspólnotowości, nierespektowania zasad współżycia społecznego oraz swobody obyczajów.
Jak już podnoszono, sposobem ochrony posiadanych dóbr jest prawo oraz działania praktyczne z nich wynikające – np. zabezpieczenia techniczne. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2024 r. poz. 1061) w art. 140 stanowi, iż, w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa. Prawo to jest chronione przez normę wynikającą m.in. z art. 222, w której to czytamy, że właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana lub naruszający jego prawo, przywrócił stan zgodny z prawem i zaniechał naruszeń. Kolejne normy odnoszą się do instytucji posiadania. Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca itd. (art. 336). Posiadania nie wolno naruszać samowolnie, chociażby posiadacz był w złej wierze. Zgodnie z regułą obrony koniecznej określonej w art. 343, posiadacz (również dzierżyciel) może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni. Nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania, zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego (i w tym wypadku dopuszcza się możliwość użycia siły). Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń – roszczenie posesoryjne (z pewnymi wykluczeniami). Kodeks cywilny opisuje również tzw. działanie w wyniku deliktu. Art. 415 stanowi, iż każdy kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Wydaje się może dziwne, ale w świetle orzecznictwa i dorobku naukowego, instytucji samopomocy (użycia siły w celu przywrócenia prawa) nie możemy zastosować w przypadku przestępstwa określonego w art. 193 Kodeksu karnego stanowiącego, iż „Każdy kto wdziera się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca takiego nie opuszcza, popełnia przestępstwo (naruszenie miru domowego).”
Jako społeczeństwo żyjemy nie tylko w/na naszej własności. My i nasze mienie jest przedmiotem regulacji prawa spółdzielczego i lokatorskiego. Na gruncie tych norm oraz przysługującego prawa własności (posiadania) zawiązujemy spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, organizujemy „zamknięte obszary”, „zamknięte osiedla” itp. Podejmujemy również szereg działań organizacyjnych i technicznych, mających na celu, ochronę naszego mienia, nas samych i naszej prywatności. Instalujemy systemy monitoringu wizualnego i alarmowego, budujemy ogrodzenia i instalujemy systemy kontroli (identyfikacji i dostępu). Podejmujemy decyzję o powierzeniu ochrony specjalistycznym formacjom lub ustanawiamy patrole społeczne (lokatorskie).
Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2024 r. poz. 558) w art. 1 ust. 3 stanowi, iż spółdzielnia ma obowiązek zarządzania nieruchomościami stanowiącymi jej mienie lub nabyte na podstawie ustawy mienie jej członków. Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. z 2021 r. poz. 1048 z późn. zm.) określa m.in. obowiązki właściciela/właścicieli lokali (nieruchomości oraz zarządu wspólnoty mieszkaniowej), w tym prawo i obowiązek ochrony swojej własności, wynikające z tzw. zarządu zwykłego. Podobny zakres uprawnień i obowiązków należy do gminy, która jest właścicielem nieruchomości, co wynika z Ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 725). Właściwe zabezpieczenie nieruchomości, w tym pod kątem bezpieczeństwa, opisano w przepisach przeciwpożarowych i budowlanych tj. Ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2025 r., poz. 188) oraz Rozporządzeniu Ministra Sprawa Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2023 r. poz. 822). Z kolei prawo budowalne i przepisy wykonawcze do niego, określają szczegóły dotyczące m.in. zasad i warunków usytuowania ogrodzenia, dróg ewakuacji, oświetlenia itd. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2024 r.,= poz. 725 z późn. zm.) w zapisie ogólnym wskazuje, że właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany zapewnić, dochowując należytej staranności, bezpieczne użytkowanie obiektu związanych z działaniem człowieka lub sił natury. Tytułowe ogrodzenie znalazło się przedmiotem regulacji zawartych w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2022 r. poz. 1225). Ogrodzenie jako element techniczno-budowlana ochrona obiektu i obszaru ma dawać dostateczną gwarancję zabezpieczenia, jednak nie może stwarzać zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi i zwierząt. Umieszczanie na ogrodzeniach, na wysokości mniejszej niż 1,8 m, ostro zakończonych elementów, drutu kolczastego, tłuczonego szkła oraz innych podobnych wyrobów i materiałów jest zabronione (z wyjątkiem ogrodzeń wewnętrznych w zakładach karnych i aresztach śledczych). Bramy i furtki w ogrodzeniu nie mogą otwierać się na zewnątrz działki (ze względu na możliwe ograniczenie przestrzeni do poruszania się oraz trudności dotarcia do wnętrza, w przypadku zaistnienia tam zagrożenia np. pożarowego). Szerokość bramy powinna wynosić w świetle co najmniej 2,4 m, a w przypadku zastosowania furtki jej szerokość powinna być nie mniejsza niż 0,9 m.
Na koniec można wspomnieć o monitoringu wizualnym (najczęściej system CCTV) oraz elektronicznych lub elektrycznych urządzeniach/systemach ochrony lub alarmowania. Kwestie te w zakresie ogólnie dostępnych obiektów i obszarów stanowiących mienie prywatne nie są przedmiotem szczegółowych regulacji (z wyjątkami). Systemy te są instrumentami służącymi ochronie technicznej, usankcjonowanej w Ustawie z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. z 2021 r. poz. 1995 z późn. zm.).
dr Wojciech Wasilewski
Towarzystwo Wiedzy Obronnej
Towarzystwo Naukowe Płockie
