Szczepić się czy nie szczepić …

Zacznijmy od podstaw. Zadajemy sobie pytanie czym jest dla nas szczepienie, czy warto czy nie warto się szczepić. Szczepienie to proces, w którym do organizmu wprowadza się szczepionkę, aby wywołać odpowiedź immunologiczną i wytworzyć odporność na określoną jednostkę chorobową. Szczepionka zawiera antygeny, które są rozpoznawane przez układ odpornościowy jako obce, co prowadzi do produkcji przeciwciał i komórek pamięci immunologicznej. Dzięki temu, gdy organizm zetknie się z prawdziwym patogenem, jest przygotowany do szybkiej i skutecznej obrony przed nim.

Szczepienia mogą zawierać różne rodzaje antygenów, osłabione lub zabite drobnoustroje, ich fragmenty, czy też informacje genetyczne, które pozwalają komórkom organizmu na produkcję antygenów.

Głównym zatem celem szczepienia jest ochrona przed ciężkim przebiegiem choroby i jej powikłaniom. Szczepienia mają wiele korzyści zarówno dla jednostek, jak i dla całych społeczności. Oto kilka powodów, dlaczego warto się szczepić:

1. Ochrona przed chorobami zakaźnymi: Szczepienia pomagają zapobiegać zachorowaniom na groźne choroby, które mogą mieć ciężki przebieg i prowadzić do poważnych powikłań1.

2. Redukcja powikłań: Dzięki szczepieniom zmniejsza się ryzyko powikłań związanych z chorobami zakaźnymi, które mogą uszkadzać różne narządy.

3. Wzmocnienie układu odpornościowego: Szczepienia działają jak trening dla układu odpornościowego, przygotowując go do walki z prawdziwymi infekcjami.

4. Odporność populacyjna: Im więcej osób jest zaszczepionych, tym mniejsze ryzyko rozprzestrzeniania się chorób. Chroni to także osoby, które nie mogą się zaszczepić z powodów zdrowotnych.

5. Ograniczenie antybiotykooporności: Szczepienia przeciwko chorobom bakteryjnym pomagają zmniejszyć rozwój oporności na antybiotyki.

6. Oszczędności dla systemu zdrowia: Zdrowe społeczeństwo to mniejsze koszty leczenia chorób, co pozwala na inwestowanie w inne ważne obszary, takie jak edukacja.

Szczepienia to jedno z największych osiągnięć współczesnej medycyny, które uratowało miliony ludzi na całym świecie.

Jesienią zaleca się kilka szczepień, które pomagają chronić przed sezonowymi chorobami i innymi infekcjami. Pierwszym ze szczepień zalecanych do wykonania wczesną jesienią przed sezonem zachorowań jest szczepienie przeciw grypie – zalecane corocznie. Szczepienie przeciw grypie jest ważnym krokiem w ochronie zdrowia, zwłaszcza w sezonie grypowym. W Polsce szczepienia przeciw grypie są dostępne i zalecane dla różnych grup wiekowych i osób z chorobami przewlekłymi. Kto może się zaszczepić? Dzieci i młodzież do 18 roku życia, kobiety w ciąży, osoby powyżej 65. roku życia, osoby z chorobami przewlekłymi (np. serca, płuc, cukrzycą). Szczepionki są dostępne w aptekach i przychodniach. Można uzyskać receptę od lekarza. Obecnie w Polsce dostępnych jest kilka rodzajów szczepionek przeciw grypie:

Influvac Tetra – szczepionka inaktywowana, podjednostkowa, zawierająca oczyszczone antygeny powierzchniowe czterech wirusów grypy. Jest podawana domięśniowo lub podskórnie.

Vaxigrip Tetra – szczepionka inaktywowana, zawierająca rozszczepiony wirion wirusa grypy, również podawana domięśniowo lub podskórnie.

Fluenz Tetra – szczepionka żywa, atenuowana, podawana donosowo. Zawiera osłabione wirusy grypy, które replikują się w jamie nosowej, ale nie w płucach.

Fluarix Tetra – szczepionka inaktywowana, zawierająca rozszczepiony wirion wirusa grypy, podawana domięśniowo lub podskórnie.

Dodatkowo, od sezonu 2024/2025 dostępna będzie w Polsce wysokodawkowa szczepionka przeciwko grypie, przeznaczona głównie dla seniorów. Ta szczepionka zawiera czterokrotnie większą dawkę antygenów, co zapewnia silniejszą ochronę, zwłaszcza przed ciężkim przebiegiem choroby. Czy zatem szczepienie na grypę przynosi korzyści? Oczywiście, że tak : zmniejsza ryzyko zachorowania na grypę, łagodzi przebieg choroby, jeśli do niej dojdzie a przede wszystkim chroni przed powikłaniami, takimi jak zapalenie płuc.

W kolejności warto rozważyć dawkę przypominającą szczepionki przeciw COVID-19, zwłaszcza w obliczu nowych wariantów wirusa. Obecnie istnieje kilka wariantów wirusa SARS-CoV-2, które są monitorowane na całym świecie. Poniżej przedstawię niektóre z najważniejszych:

JN.1 to nowy podwariant wirusa SARS-CoV-2, który wywodzi się z linii BA.2.86, będącej częścią wariantu Omikron. JN.1 charakteryzuje się zwiększoną zaraźliwością i zdolnością do unikania odpowiedzi immunologicznej. W Polsce i innych krajach, takich jak Francja i USA, jest obecnie jednym z dominujących wariantów. Objawy zakażenia JN.1 są podobne do innych wariantów Omikronu, ale częściej występuje biegunka.

Furia to inny podwariant Omikronu, znany również jako FL.1.5.1. Jest mniej powszechny niż JN.1, ale również monitorowany ze względu na jego potencjalne zdolności do szybkiego rozprzestrzeniania się.

Kraken (XBB.1.5) – Jest to podwariant Omikronu, który jest szeroko rozpowszechniony w Europie i zwykle powoduje łagodny przebieg choroby.

Eris (EG.5.1) – Ten wariant jest obecny w Polsce i innych krajach, takich jak Wielka Brytania. Objawy zakażenia są podobne do innych wariantów Omikronu.

Pirola (BA.2.86) – wariant, który jest monitorowany ze względu na dużą liczbę mutacji w białku kolca.

Każdy z tych wariantów może powodować różne objawy COVID-19. Do podstawowych należą gorączka, kaszel, zmęczenie, ból gardła i katar. Warto jednak pamiętać, że szczepienia i środki ochrony osobistej nadal są skuteczne w zapobieganiu ciężkiemu przebiegowi tej choroby.

Szczepienie przeciw pneumokokom: Zalecane dla osób starszych oraz osób z osłabionym układem odpornościowym. Szczepionki przeciw pneumokokom są kluczowe w zapobieganiu infekcjom wywoływanym przez bakterię Streptococcus pneumoniae. Istnieją dwa główne rodzaje szczepionek przeciw pneumokokom:

Szczepionki skoniugowane:

Zawierają oczyszczone polisacharydy otoczkowe 13 lub 10 serotypów pneumokoków połączonych z nośnikiem białkowym. Stosowane u dzieci od 6 tygodnia życia, młodzieży i dorosłych. Chronią przed zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, sepsą, bakteriemią, zapaleniem płuc oraz zapaleniem ucha wywoływanym przez serotypy pneumokoków zawartych w danej szczepionce. W zależności od wieku, szczepienie obejmuje 1-4 dawki.

Szczepionki polisacharydowe:

Zawierają oczyszczone polisacharydy otoczkowe 23 serotypów pneumokoków. Stosowane u osób od 2 lat, głównie dorosłych powyżej 65 lat. Chronią przed zapaleniem płuc oraz inwazyjną chorobą pneumokokową, szczególnie u osób z przewlekłymi chorobami onkologicznymi, układu oddechowego, układu krążenia oraz z zaburzeniami odporności.

Obydwa rodzaje szczepionek są bezpieczne i dobrze tolerowane. Po ich podaniu mogą wystąpić łagodne odczyny poszczepienne, takie jak zaczerwienienie, obrzęk, ból w miejscu wstrzyknięcia, a czasami gorączka czy rozdrażnienie.

Wszystkie wymienione szczepienia pomagają chronić przed poważnymi chorobami i ich powikłaniami.

Pamiętajmy o tym, że prawdopodobieństwo zachorowania na daną chorobę przy braku szczepienia jest większe niż prawdopodobieństwo wystąpienia działań niepożądanych szczepionki.

Przy chorobach zakaźnych najskuteczniejsza jest profilaktyka. Zaszczepienie się nie zwalnia nas z konieczności przestrzegania zasad właściwego postępowania higieniczno epidemiologicznego w celu uniknięcia zakażenia.

Dr n med. Beata Janas,
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie.

Więcej informacji o zdrowiu oraz Programie Zdrowotnym dla Płocka znajdziesz na https://www.pib-nio.pl/