Wspieraj mądrze i …bezpiecznie

Całkiem niedawno, podekscytowani magią świąt otwieraliśmy serca dla potrzebujących. Niedługo kolejna Orkiestra „zagra” na naszych podwórkach. Na co dzień, po wyjściu ze sklepu jesteśmy proszeni o wsparcie „złotówką”. Wszystkie wymienione przykładowo okoliczności łączy cel i potrzeby – z jednej dawania, z drugiej przyjmowania wsparcia. Niezależenie od naszej obiektywnej lub subiektywnej oceny sytuacji drugiego człowieka, kierowani wewnętrzną potrzebą, wykazujemy altruizm i empatię (nawet jeżeli wynika ona z naszego, bądź co bądź, egoizmu, na co wskazuje część świata naukowego). Łączy te działania również bezpieczeństwo samego procesu oraz normy obowiązującego prawa, opisujące tzw. zbiórki publiczne.

W naszym kraju prowadzenie zbiórek publicznych oraz działalność pożytku publicznego są usankcjonowane. Przedmiot o którym mowa uregulowano w Ustawie z dnia 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1672) oraz Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 571). W polskim systemie prawnym zbiórką publiczną jest zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze, ale co ważne – w miejscu publicznym. Zbiórka może się odbyć na z góry określony i zgodny z prawem cel, pozostający w sferze zadań publicznych oraz na cele religijne. Miejscami publicznymi, w których można prowadzić zbiórkę, są ogólnodostępne miejsca, a w szczególności ulice, place, parki i cmentarze. Uprawnionym do prowadzenia zbiórki publicznej jest organizacja pozarządowa lub komitet społeczny, osoby prawne i jednostki organizacyjne, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielnie socjalne, spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami. Organizacje te muszą spełniać wymóg prowadzenia działalności pożytku publicznego. Organizator zbiórki zapewnia osobom przeprowadzającym zbiórkę publiczną identyfikatory zawierające imię i nazwisko osoby przeprowadzającej zbiórkę publiczną oraz w szczególności informacje o nazwie, celu zbiórki publicznej i jej organizatorze oraz numer zbiórki publicznej.

Cele i intencje jakimi kierują się darczyńcy i wolontariusze, bywają czasami zgoła odmienne od celu i intencji jakie chcą osiągnąć zainteresowani pomocą i wsparciem. Chociaż oczywiście z perspektywy psychologii indywidualnej (biorąc pod uwagę np. współczesny dorobek tej nauki) cel może być podobny (podobno jest) – poczucie stabilizacji wewnętrznej, zadowolenie z dawania (dając innym myślimy, że i nam będzie kiedyś dane), a wiec w konsekwencji, zaspokojenie potrzeb. Poprzez, takie lub inne wspieranie, jesteśmy kreatorami czyjegoś bezpieczeństwa, a wiec eliminowania zagrożeń (problemów) oraz pomoc w możliwości dalszego funkcjonowania, a nawet rozwoju biorcy. Potrzeby jakie chcemy zaspokoić jako wolontariusze, darczyńcy, obdarowani są egzystencjalne – zapewnienie pomocy medycznej lub leczenie, pokarm, odzież, schronienie itp. W mojej (i nie tylko) opinii, inna jest jednak ocena skali i rodzaj pomocy przez potencjalnego darczyńcy, a inna interesariusza tejże. Samoaktywność, siła walki, motywacja, cel życiowy potrzebującego, zwłaszcza z tzw. wykluczeniem społecznym, może nie być tożsama z naszymi oczekiwaniami w chwili uniesienia (czasami strachu). Niewątpliwie każdy z pomocy skorzysta. Czy jednak każdemu jest potrzebna, jaka i do którego momentu. To ocena postaw. Można by zacytować normy wynikające z prawa. Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom między innymi z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy domowej, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej oraz klęski żywiołowej lub ekologicznej. Osoby korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. W przypadku stwierdzenia marnotrawienia przyznanych świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem bądź marnotrawienia własnych zasobów finansowych, może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich przyznania albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego (Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 901 z późn. zm.). Czy można te zasady odnieść do sporadycznej, spontanicznej pomocy, jakiej czasami udzielamy lub chcielibyśmy udzielić? Odpowiedź nie jest prosta.

Na koniec zajmę się sprawą praktyczną. Mianowicie bezpieczeństwem działania wolontariatu i bezpieczeństwem w czasie zbiórek oraz bezpieczeństwem indywidualnym donatorów, w miejscu i czasie takiego wydarzenia. Poniżej kilka zasad i wskazówek bezpiecznego zachowania, a więc:

• w każdym przypadku wystąpienia jakiegokolwiek niebezpieczeństwa lub przypuszczenia o mogącym wystąpić niebezpieczeństwie, należy powiadomić służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo (Policję, Straż Miejską, pracownika ochrony itd.),
• powinniśmy prosić o pomoc inne osoby (jeżeli jesteś dzieckiem to dorosłe) znajdujące się w pobliżu,
• w przypadku dokonania lub usiłowania dokonania na nas rozboju lub wyłudzenia,
  nie należy samodzielnie podejmować próby odzyskania już straconego mienia i nie narażać własnego zdrowia lub życia,
• z tych samych powodów należy starać cię dokonywać wszelkich czynności w rejonie budynków lub obiektów użyteczności publicznej, w rejonie, których możemy liczyć na ewentualną pomoc innych ludzi,
• starajmy się poruszać po głównych, uczęszczanych, otartych i oświetlonych ciągach komunikacyjnych,
• osoby nieletnie, wolontariusze powinny zbierać datki tylko pod nadzorem osób pełnoletnich i unikać tzw. domokrążenia,
• w czasie zbiórek publicznych (jak też w każdej sytuacji zgromadzeń) wskazane byłoby występować w jaskrawym ubiorze, a nawet dysponować przedmiotem sygnalizacyjnym np. gwizdkiem,
• w przypadku zauważenia lub kontaktu z osobami podejrzanymi, natarczywymi, agresywnymi itp. należy ich unikać i się oddalić,
• w innych sytuacjach, kiedy w naszej ocenie, nie ma innej możliwości, należy się bronić, ale nie bronić za wszelką cenę mienia.

Bądźmy bezpieczni i dbajmy o bezpieczeństwo. Pomagajmy znając cel i róbmy to z namysłem, a nie jedynie kierowani silną empatią. Nie należy unikać wspierania, a nawet zachowanie takie pielęgnować. Kierować należy się jednak logiką i pragmatyką, a we wszystkim tym, również nie zapominając o ogólnych zasadach naszego bezpieczeństwa.

dr ppor. Wojciech Wasilewski
Towarzystwo Wiedzy Obronnej,
Zakład Nauk o Polityce i Bezpieczeństwie Akademii Mazowieckiej w Płocku