Święto Wojska Polskiego – świętem sztuki wojennej
Obchodzone 15 sierpnia Święto wprowadzono po raz pierwszy Rozkazem 126 Ministra Spraw Wojskowych gen. broni Stanisława Szeptyckiego dnia 4 sierpnia 1923 r. Impulsem była, między innymi, rocznica słynnego manewru Wojsk Polskich znad Wieprza w 1920 r., zakończonego rozbiciem Armii Czerwonej i w konsekwencji późniejsze zwycięstwo Polski z bolszewicką Rosją. Za co ówczesny świat nie do końca nam podziękował. W Rozkazie czytamy cyt. „W dniu tym wojsko i społeczeństwo czci chwałę oręża polskiego, której uosobieniem i wyrazem jest żołnierz”.
Operacja wojskowa w dniach 13 – 25 sierpnia 1920 r. pomiędzy nacierającą na Warszawę i Płock, oraz inne większe miasta Północnego Mazowsza, Armię Czerwoną dowodzoną przez gen. M. Tuchaczewskiego, a Wojskiem Polskim miała przełom właśnie 15 – 16 sierpnia. Kluczowe było niespodziewane dla przeciwnika, silne, jednokierunkowe natarcie Wojska Polskiego na lewe skrzydło bolszewików. Decydujące uderzenie Armii Czerwonej zadała grupa uderzeniowa dowodzona przez Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego. Porażkę Rosjan przypieczętowała bitwa nad Niemnem w dniach 20 – 28 września. Udział w walkach miał również Włocławek i Płock, o czym piszą Grzegorz Gołębiewski i Cezary Supeł.
Bardzo podobny obraz miał atak Rosji na Ukrainę i Kijów w lutym 2022 r. Z tą jednak różnicą, że manewr Polaków i pogoń za Armią Czerwoną latem 1920 r. zakończył się pełnym sukcesem. Rosja po stu latach stała się ponownie regionalnym zagrożeniem, a Polska ponownie jedynym i prawdopodobnym gwarantem bezpieczeństwa przed potencjalnym zagrożeniem ze wschodu. Czego tzw. świat obecnie zdaje się nie dostrzega.
Wracając do istoty strategii, która to przyczyniła się do zwycięstwa Wojska Polskiego w sierpniu 1920 r., a która determinuje zwycięstwo lub klęskę, wydaje się być uzasadnione poświęcenie jej kilku zdań. Wprowadzony przez gen. broni Waldemara Skrzypczaka Regulamin działań Wojsk Lądowych stanowi, iż „Zasady sztuki wojennej są historycznie ukształtowanymi regułami racjonalnego i skutecznego postępowania dowódców, sztabów oraz działania wojsk, których stosowanie może przyczynić się do odniesienia zwycięstwa, lecz go nie gwarantuje”. Jakie są owe zasady?
Do podstawowych zasad sztuki wojennej należą: celowość działań, aktywność, ekonomia sił, manewrowość, zaskoczenie, zachowanie zdolności bojowej oraz czynnik ludzki.
Aktywność działań oznacza nieustanne dążenie do narzucenia swojej woli przeciwnikowi we wszystkich rodzajach działań bojowych i na wszystkich poziomach dowodzenia, należy poszukiwać okazji do przejęcia inicjatywy i pokonania przeciwnika. Sukces w walce zależy bezpośrednio od indywidualnej i zespołowej determinacji wojsk, w dążeniu do bezpośredniego starcia z przeciwnikiem i pozbawienia go woli walki. Ekonomia sił to z kolei racjonalne dysponowanie wojskami i środkami walki odpowiednio do zadań, gwarantujące osiągnięcie celu walki przy najmniejszych stratach własnych. Celowość działań polega na określeniu i jasnym zdefiniowaniu celu waliki. Cel musi być realny. Raz określony, musi być utrzymany przez cały okres działań, musi być dostosowany do panujących warunków i możliwości bojowych wojsk. Nie może być żadnej wątpliwości, jaki cel ma być zrealizowany. Manewrowość to dążenie do uzyskania optymalnego położenia wojsk własnych w stosunku do przeciwnika. Umożliwia zastosowanie zasad ekonomii sił i zaskoczenia. Manewr na polu walki ma na celu stworzenie przewagi w decydującym miejscu i czasie lub uchylenie się od starcia w niekorzystnych warunkach, skupienia sił i środków na rozpoznanych najsłabszych elementach przeciwnika. Manewr sprzyja uzyskaniu i utrzymaniu inicjatywy, zmuszaniu przeciwnika wyłącznie do reagowania na wytworzoną sytuację. Zaskoczenie wyraża się w nieoczekiwanym i gwałtownym działaniu, wskutek którego przeciwnik zostaje pozbawiony inicjatywy oraz możliwości zorganizowanego prowadzenia walki.
Środkami do uzyskania zaskoczenia są: zachowanie tajemnicy, ukrywanie własnych zamiarów, wprowadzanie przeciwnika w błąd (dezinformowanie), nieszablonowość, śmiałość i szybkość działania. Zachowanie zdolności bojowej wojsk wyraża się nieustannym utrzymywaniem przez wojska gotowości do podjęcia walki i wykonania zadań bojowych oraz osiągnięcia celu działań przy jak najmniejszych stratach własnych. Oznacza to konieczność efektywnego wykorzystania wojsk, niedopuszczenie do nadmiernego ich wyczerpania i takiej organizacji działań, aby zapewnić sukcesywne odtwarzanie zdolności bojowej przez odpowiednie zabezpieczenie logistyczne. Czynnik ludzki to jedna z zasad sztuki wojennej odnosząca się do podmiotu ludzkiego i obejmuje: przywództwo, morale, inicjatywę, kreatywność, wytrzymałość.
Zachowanie tych właśnie zasad, wszystkich jednocześnie, dało Polakom zwycięstwo 15 sierpnia 1920 r. Tym samym przestrzeganie ich, nabycie umiejętności stosowania, komplementarne podejście i zdecydowanie w działaniu, daje nadzieję na osiągniecie zakładanych celów. Zasady te mają zastosowanie na wszystkich poziomach prowadzenia działań militarnych – poziomie strategicznym, operacyjnym i taktycznym. Kończąc, pamiętajmy w dniu tak uroczystym jak Święto Wojska Polskiego, że nie sam oręż, ale i kunszt ludzki ma decydujące znaczenie w tym, czy możemy czuć się bezpieczni. Żołnierzom życzę mądrych przełożonych i jak najdłuższego czasu pokoju.
por. dr Wojciech Wasilewski
Towarzystwo Wiedzy Obronnej
Towarzystwo Naukowe Płockie
