Ubóstwo energetyczne staje się faktem

Ponad 22 proc. mieszkańców Mazowsza nie dogrzewa swoich mieszkań i domów, 5 proc. przyznaje, że ma zbyt chłodno, by móc komfortowo żyć i funkcjonować – ubóstwo energetyczne z roku na rok dotyka coraz większą grupę osób. Jakie są powody? Z jednej strony duże koszty energii, z drugiej przestarzałe piece i brak pieniędzy na ich wymianę. Dlatego samorząd województwa uruchamia dodatkowe wsparcie dla gmin m.in. na wkład własny dla mieszkańców. 

Polska ma najgorsze powietrze w Europie. Z danych Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że aż 36 spośród 50 najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej znajduje się właśnie w naszym kraju. Dwa z nich – Otwock i Piastów – to miasta z Mazowsza. To w dużej mierze efekt przestarzałych pieców i zbyt wolnego tempa ich wymiany. Jak zauważa członkini zarządu województwa mazowieckiego Janina Ewa Orzełowska, ubóstwo energetyczne staje się realnym problemem tysięcy mieszkańców.

Już dziś widzimy, że wiele gospodarstw nie może zapewnić sobie wystarczającego poziomu ciepła i energii elektrycznej do zasilania urządzeń i do oświetlenia. Stąd pomysł na kolejne programy wsparcia. Jednym z nich jest uruchamiany w tym roku pilotażowy projekt „Mazowsze dla czystego ciepła”, na którego realizację planujemy przeznaczyć 5 mln zł.

dodaje

Wyniki badań Europejskiego Centrum Czystego Powietrza i Instytutu Ekonomii Środowiska przeprowadzone w 2022 r. na próbie badawczej 1000 osób pokazują, że 5 proc. mieszkańców Mazowsza nie ma w mieszkaniu wystarczająco ciepło, aby zapewnić komfortowe warunki życia, a 8 proc. zalegało z płatnościami za prąd, ogrzewanie lub paliwo grzewcze. Aż 19 proc. ankietowanych odpowiedziało, że koszty prądu i ogrzewania w ich domowym budżecie stanowią bardzo duże obciążenie. 22 proc. przyznało, że zdarza się, iż mieszkanie lub jego część są niedogrzane.

Zdaniem dyrektora departamentu gospodarki odpadami, emisji i pozwoleń zintegrowanych Marcina Podgórskiego wymiana pieców idzie bardzo wolno.

W 2021 r. w naszym województwie zostało wymienionych ponad 22 tys. kotłów, co stanowi zaledwie 4 proc. pieców przeznaczonych do wymiany. Aby efekty były widoczne, rocznie powinno się wymienić ponad 83 tys. urządzeń. Niestety, sytuacja jest bardzo trudna. Rosnące ceny usług, towarów i kosztów utrzymania sprawiają, że wielu osób nie stać na wymianę źródła ciepła. Wsparciem miał być rządowy program Czyste Powietrze. Niestety, jak pokazują statystyki, do końca 2022 r. liczba wniosków o dofinansowanie z terenu naszego województwa wyniosła zaledwie 45 tys., a wypłacona kwota – 24,3 tys. zł. Wymianie źródeł ciepła nie sprzyja także obecna sytuacja geopolityczna.

dodaje Podgórski

Kwestia ubóstwa energetycznego, sposoby wsparcia gmin i mieszkańców w procesie wymiany źródeł ogrzewania czy walka ze smogiem będą także jednymi z tematów przewodnich VI Kongresu Czystego Powietrza. Jak zauważa prezes zarządu Zespołu Doradców Gospodarczych TOR Adrian Furgalski, podczas obrad Kongresu ważne wątki będą koncentrować się wokół tematyki transportu i rozwoju miast. 

Od lat pokazujemy dramat dla zdrowia i życia ludzkiego wynikający ze smogu. Jednym z kamieni milowych zapisanych w KPO jest utworzenie w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców stref czystego transportu. Musi to iść w parze z dalszym rozwojem transportu publicznego, a jak wiemy, jego rosnące koszty, zwłaszcza związane z cenami prądu i dostępem do infrastruktury kolejowej, przyczyniły się do serii podwyżek cen biletów. Hasła systemowego rozwiązania tego problemu są zatem cały czas aktualne i także pojawią się w trakcie kongresowych rozmów”.

mówi Furgalski

Samorząd przeznaczy w tym roku kolejne 15 mln zł na czyste powietrze

Samorząd województwa mazowieckiego od lat podejmuje szereg działań ukierunkowanych na klimat i czyste powietrze. Jednym z nich są programy wsparcia, w ramach których władze Mazowsza dofinansowują działania gmin i powiatów.

• „Mazowsze dla czystego ciepła”

To pilotażowy program samorządu województwa mazowieckiego. Władze regionu przeznaczają 5 mln zł na wymianę węglowych źródeł ciepła, a także na rekompensaty w związku ze zwiększonymi kosztami eksploatacji źródeł niskoemisyjnych po ich instalacji. Chodzi nie tylko o wymianę pieców, ale także instalację pomp ciepła, paneli fotowoltaicznych czy przeprowadzenie termomodernizacji. Po stronie gmin leży wskazanie najważniejszych potrzeb i miejsc, do których pieniądze powinny trafić. Nabór trwa do 14 marca. Na jego realizację władze Mazowsza przeznaczyły 5 mln zł.

• „Mazowsze dla czystego powietrza”

To program, w ramach którego samorządy lokalne mogą otrzymać wsparcie z budżetu województwa na realizację działań służących poprawie jakości powietrza, wynikających w uchwały antysmogowej i POP. W ramach dotychczasowych edycji programu samorząd województwa mazowieckiego przeznaczył na realizację 755 projektów (edukacyjnych, inwentaryzacyjnych, kontrolnych, ekologicznych i związanych z poprawą mikroklimatu) ponad 41,5 mln zł. W tym roku ma to być kwota 10,3 mln zł.

• Środki z UE – „Mazowsze bez smogu”

W ramach nowej perspektywy finansowej FEM 2021-2027 samorząd województwa planuje zrealizowanie projektu „Mazowsze bez smogu”. Zakłada on utworzenie serwisu internetowego i zatrudnienie w mazowieckich gminach i starostwach ekodoradców, którzy pomogą mieszkańcom zdecydować o potrzebie przeprowadzenia termomodernizacji, jej zakresie i racjonalnych nakładach finansowych. Wartość projektu jest szacowana na ok. 56 mln euro.

Na Mazowszu obowiązuje uchwała antysmogowa

W 2017 r. Sejmik Województwa Mazowieckiego przyjął uchwałę antysmogową, w której zostały wskazane rodzaje paliw i urządzeń grzewczych, których użytkowanie wpływa negatywnie na jakość powietrza, w związku z czym nie powinno się ich stosować. Nowelizacja uchwały z 2022 r. wpisuje się w trendy europejskie. Pełne i konsekwentne wdrożenie jej zapisów może skutkować zmniejszeniem emisji CO2 o około 3,6 megaton rocznie, co odpowiada 775 tys. samochodów usuniętych z dróg. Na Mazowszu do wymiany jest ponad 600 tys. kotłów.

Mazowiecka uchwała antysmogowa wprowadza zakaz spalania węgla od października 2023 r. w m.st. Warszawa, natomiast od 2028 r. na terenie powiatów z obszaru statystycznego NUTS2 – warszawski stołeczny (grodziskiego, legionowskiego, mińskiego, nowodworskiego, piaseczyńskiego, pruszkowskiego, otwockiego, warszawskiego zachodniego i wołomińskiego). Całkowity zakaz spalania węgla nie obejmuje obecnie pozostałej części województwa. Jednak od 1 lipca 2018 r. na całym Mazowszu nie można używać paliw najgorszej jakości, tj. węgla brunatnego i jego pochodnych, mułów, flotokoncentratów węglowych i węgla kamiennego drobnej frakcji (0-3 mm).

Negatywne skutki zdrowotne smogu

Smog jest podstępny. Działa niezauważalnie i prowadzi do śmiertelnych skutków, atakując serce, płuca i inne organy. Jak pokazują badania, co 5. zgon na świecie następuje w wyniku zanieczyszczenia powietrza. Na Mazowszu z tego powodu przedwcześnie umiera ok. 6 tys. osób rocznie. Z najnowszych badań naukowców z Energy Policy Institute na Uniwersytecie w Chicago wynika, że oddychanie powietrzem, w którym stężenie pyłu PM 2,5 jest przekroczone, skraca życie o ponad 2 lata, czyli bardziej niż palenie, spożywanie alkoholu, zakażenie wirusem HIV czy konflikty zbrojne.

Codzienny kontakt z zanieczyszczeniami powietrza powoduje choroby układu oddechowego i krwionośnego, zaostrzenie astmy, alergii, powstawanie nowotworów, a także pogorszenie zdrowia psychicznego, m.in. problemy z koncentracją i depresja, oraz cukrzycę i otyłość. Zanieczyszczone powietrze jest szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży i dzieci (również w wieku prenatalnym).